Παναγιώτης Γεωργίου "Πολιτιστική κληρονομιά: το χθες στηρίζει το σήμερα και χαράζει το αύριο" | Εύφημος μνεία για το έργο του μαθητή

["Τοπίο στην πόλη", 1989 -  Το έργο του ζωγράφου Νίκου Οικονομίδη κοσμεί με την άδειά του το βραβευμένο κείμενο που ακολουθεί]

------------

Το Ελληνικό Δίκτυο ΦΙΛΟΙ της ΦΥΣΗΣ απονέμει ΕΥΦΗΜΟ ΜΝΕΙΑ στο έργο του μαθητή Παναγιώτη Γεωργίου στον Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό Β'μιας εκπαίδευσης του έτους 2019

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΜΑΘΗΤΗΣ Γ’ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ  ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΩΝ ΔΟΥΚΑ

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός για μαθητές της Β/θμιας Εκπαίδευσης με θέμα

"ΕΓΩ και η ΠΟΛΗ ΜΟΥ Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΜΑΣ: Όταν το παρελθόν συναντά το μέλλον"

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ: ΤΟ ΧΘΕΣ ΣΤΗΡΙΖΕΙ ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΧΑΡΑΖΕΙ ΤΟ ΑΥΡΙΟ

Ο άνθρωπος αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και τόσο η εξέλιξη όσο και η επιβίωσή του είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με αυτό. Οι άνθρωποι συνήθως δένονται με το περιβάλλον και τον τόπο στον οποίο γεννιούνται και μεγαλώνουν και τα ιδιαίτερα στοιχεία που συνθέτουν τον τόπο αυτό όπως: το φυσικό τοπίο, το ιστορικό του παρελθόν, τα μνημεία και τα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα, τη νοοτροπία των κατοίκων και την τέχνη. Όλα αυτά δημιουργούν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία και το περιβάλλον κάθε περιοχής.

Ο όρος περιβάλλον χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει τον υπό ευρεία έννοια ζωτικό χώρο του ανθρώπου, το σύνολο των αγαθών και στοιχείων που είναι απαραίτητα για την επιβίωση, τη διατήρηση της υγείας του, την ποιότητα της ζωής και την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Στο περιβάλλον ανήκει ό,τι περιβάλλει τον άνθρωπο και επειδή περιβάλλεται από «πράγματα» και ανθρώπους, διακρίνεται αντίστοιχα σε «πραγματικό» και «ανθρώπινο». Περαιτέρω, το «πραγματικό» περιβάλλον, ανάλογα με τη δυνατότητα ανθρώπινης παρέμβασης, διακρίνεται σε φυσικό και πολιτιστικό ή ανθρωπογενές.

Ο πολιτισμός αποτελεί το σύνολο των υλικών πνευματικών, τεχνικών επιτευγμάτων και επιδόσεων που είναι αποτέλεσμα των ικανοτήτων του ανθρώπου και που εκφράζεται ιστορικά στους τύπους και στις μορφές οργάνωσης και δράσης της κοινωνίας καθώς και στη δημιουργία υλικών και πνευματικών αξιών. Κάθε πολιτισμός αποτελεί μια μοναδική ενότητα που δεν μπορεί να ερμηνευθεί με κοινά εξελικτικά μέτρα. Στην έννοια της πολιτιστικής κληρονομιάς περιλαμβάνονται τα μνημεία, αρχαία και νεότερα, ακίνητα και κινητά, οι αρχαιολογικοί χώροι, τα άυλα πολιτιστικά αγαθά και οι ιστορικοί τόποι.

Το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον είναι στενά συνδεδεμένα έτσι ώστε τα φυσικά στοιχεία και τα ανθρώπινα έργα να εντάσσονται στο συνολικό περιβαλλοντικό σύστημα και να βρίσκονται σε αλληλεπίδραση επηρεάζοντας την οικολογική ισορροπία, την ποιότητα της ζωής, την υγεία των κατοίκων, την ιστορική και πολιτιστική παράδοση και τις αισθητικές αξίες. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 άρχισε ο προβληματισμός σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο για την ανάγκη διατήρησης, βελτίωσης και αποκατάστασης των στοιχείων τόσο του φυσικού όσο και του πολιτιστικού περιβάλλοντος. Το 1972 τα Ηνωμένα Έθνη συγκάλεσαν τη Συνδιάσκεψη για το Ανθρώπινο Περιβάλλον με τη συμμετοχή 113 κρατών και πλήθος μη κυβερνητικών οργανώσεων. 

Το 1992 συνήλθε στο Rio de Janeiro η δεύτερη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων εθνών με τη συμμετοχή 178 κυβερνήσεων και ακόμα μεγαλύτερο αριθμό μη κυβερνητικών οργανώσεων. Οι διακηρύξεις που υιοθέτησαν οι Συνδιασκέψεις αυτές μολονότι δεν έχουν δεσμευτικό χαρακτήρα, δίνουν τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία του περιβάλλοντος. Στο Ελληνικό σύνταγμα στο άρθρο 24 αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι: "Η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του κράτους και δικαίωμα του καθενός και για τη διαφύλαξή του το κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στα πλαίσια της αρχής της αειφορίας. "Το πολιτιστικό περιβάλλον, ως δικαίωμα ατομικό, κοινωνικό και πολιτικό, προστατεύεται από το Σύνταγμα. Μνημεία, παραδοσιακοί οικισμοί και όλα τα πολιτιστικά αγαθά προστατεύονται από το Κράτος με στόχο τη διαφύλαξή τους για τις επερχόμενες γενιές. 

Ο ΟΗΕ έχει συμπεριλάβει στους 17 στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης και συγκεκριμένα στον υποστόχο 11.4 το εξής: "Ενίσχυση των προσπαθειών για τη προστασία και τη διαφύλαξη της παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς. " Η μεγάλη σημασία της πολιτιστικής κληρονομιάς οδήγησε την Ευρώπη να ανακηρύξει το 2018 ως έτος Πολιτιστικής κληρονομιάς με στόχο να δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες να γνωρίσουν καλύτερα την πολιτιστική τους κληρονομιά και να συμμετάσχουν πιο ενεργά στη διατήρησή της. Η πολιτιστική κληρονομιά διαμορφώνει την ταυτότητά μας και την καθημερινή μας ζωή, καθώς αποτελεί αναπόσπαστο μέρος των πόλεων, των φυσικών τοπίων και των αρχαιολογικών χώρων της Ευρώπης. Δεν βρίσκεται μόνο στη λογοτεχνία, στην τέχνη και στα αντικείμενα, αλλά και στις παραδοσιακές τέχνες που μαθαίνουμε από τους προγόνους μας, στις ιστορίες που αφηγούμαστε στα παιδιά μας, στις γεύσεις που μοιραζόμαστε και στις ταινίες που βλέπουμε και στις οποίες αναγνωρίζουμε τους εαυτούς μας. Η πολιτιστική κληρονομιά εκδηλώνεται με διάφορες μορφές:

• υλική – για παράδειγμα, κτίρια, μνημεία, τεχνουργήματα, ρούχα, έργα τέχνης, βιβλία, μηχανές, ιστορικές πόλεις, αρχαιολογικοί χώροι.

• άυλη – πρακτικές, παραστάσεις, εκφράσεις, γνώσεις, δεξιότητες, καθώς και σχετικά μέσα, αντικείμενα και πολιτιστικοί χώροι, στα οποία αποδίδουμε αξία. Συμπεριλαμβάνονται η γλώσσα και οι προφορικές παραδόσεις, οι τέχνες του θεάματος, οι κοινωνικές πρακτικές και η παραδοσιακή χειροτεχνία.

• φυσική – τοπία, χλωρίδα και πανίδα.

• ψηφιακή – πόροι που έχουν δημιουργηθεί σε ψηφιακή μορφή (για παράδειγμα, ψηφιακή τέχνη ή κινούμενα σχέδια) ή που έχουν ψηφιοποιηθεί για να διατηρηθούν (συμπεριλαμβανομένων κειμένων, εικόνων, βίντεο και αρχείων).

Στην Ελλάδα αδιαμφισβήτητα η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι ένας ανεκτίμητης αξίας θησαυρός, τον οποίο κληρονομήσαμε από τους προγόνους μας. Ταυτόχρονα όμως έχουμε κι εμείς με τη σειρά μας το καθήκον να τον κληροδοτήσουμε στις επόμενες γενεές, ανέπαφο και αναλλοίωτο. Για να μπορέσουμε να φέρουμε σε πέρας την αποστολή μας, θα πρέπει να οχυρώσουμε με κυκλώπεια τείχη την πολιτιστική μας παράδοση, ούτως ώστε να συντριβούν πάνω σε αυτά οι οποιεσδήποτε ενέργειες οι οποίες έχουν ως στόχο την καταστροφή και την αλλοίωσή της. Ο σύνδεσμος του ανθρώπου με το παρελθόν και η συμβολική σημασία ορισμένων ανθρωπίνων έργων τα οποία σηματοδοτούν τη σχέση αυτή του ανθρώπου με το χρόνο είναι γνωστά από τη χαραυγή του πολιτισμού. Αυτό φαίνεται ήταν γνωστό και στους «μεγάλους» κάθε ιστορικής περιόδου που φρόντιζαν να κοσμούν το περιβάλλον και το χώρο με τα έργα που θα τους καθιέρωναν ως αθάνατους στο χρόνο.

Μέσα από τη μελέτη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, μπορούμε να ανακαλύψουμε την πολυμορφία μας και να ξεκινήσουμε διαπολιτισμικό διάλογο σχετικά με ό,τι έχουμε κοινό. Με ποιον άλλο καλύτερο τρόπο μπορούμε να εμπλουτίσουμε τη ζωή μας από το να ερχόμαστε σε επαφή με κάτι τόσο θεμελιώδες για την ταυτότητά μας; Είναι εξάλλου γνωστό ότι ο Ελληνικός πολιτισμός είναι το θεμέλιο του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Έργα τα οποία ανήκουν στην πολιτιστική μας κληρονομιά, όπως η Αφροδίτη της Μήλου, τα Ελγίνεια μάρμαρα κοσμούν τα ευρωπαϊκά μουσεία, αφού αποσπάσθηκαν από την Ελλάδα με δόλιο τρόπο από ξένους δυνάστες. Είναι υποχρέωση λοιπόν του κράτους να διαφυλάξει με τη λήψη προληπτικών και κατασταλτικών μέτρων την πολιτιστική μας κληρονομιά, ούτως ώστε αυτή να διατηρηθεί αναλλοίωτη για τις γενεές που θα ακολουθήσουν. Το σημαντικότερο όμως είναι να αναπτύξουμε όλοι την αναγκαία ευαισθησία και συνείδηση όσο αφορά την προστασία της πολιτιστικής μας παράδοσης. Κανείς δεν δικαιούται να καταστρέψει τον πολιτισμό και την παράδοσή μας μέσω ανεύθυνης και επιπόλαιης συμπεριφοράς. Καθένας από την πλευρά του πρέπει να αναλάβει δράση με τον τρόπο που μπορεί σε αυτόν τον τομέα. Ευτυχώς οι δυνατότητες είναι πολλές. Όπως είχε πει και η σπουδαία Μελίνα Μερκούρη: «ζούμε σε μια χώρα που η κάθε σπιθαμή του εδάφους της μαρτυρά πολιτισμό και ιστορία. Εκτός από τους ιστορικούς τόπους με παγκόσμια ακτινοβολία, μνημεία υπάρχουν παντού, αρχαία ιερά και ξωκλήσια σε σχεδόν απάτητες βουνοκορφές και στο βυθό των θαλασσών μας, καταποντισμένα λιμάνια, πλοία, έργα τέχνης, απλοί αμφορείς σε μεγάλο πλήθος. Είναι ένα προνόμιο μοναδικό, το οποίο, όμως δημιουργεί και τη σοβαρή υποχρέωση της προστασίας αυτής της κληρονομιάς. Η προστασία των έργων του Πολιτισμού δεν είναι μόνον ένα ηθικό χρέος. Είναι και συμφέρον, επειδή η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί πλούτο και με την κυριολεκτική σημασία του όρου. Ακόμα περισσότερο, όμως τα μνημεία, ως παράγοντες της ακτινοβολίας του πολιτισμού μας, είναι πηγή κύρους για τη χώρα μας και βασικό έρεισμα για το χειρισμό εθνικών μας υποθέσεων. Ας μην ξεχνάμε ότι το κύρος αυτό, η φιλοσοφία, οι πολιτικές ιδέες και η τέχνη μας πολύ βοήθησαν στην ανάπτυξη του φιλελληνισμού, ο οποίος με τη σειρά του πολύ συνέβαλε στην αποκατάσταση της εθνικής ανεξαρτησίας μας. Έτσι πέρα από κάθε σκοπιμότητα, η πολιτιστική κληρονομιά μας παραμένει δάσκαλος και οδηγός, η εσωτερική μας δύναμη, η ευσυνειδησία και η υπερηφάνεια μας.»

Είναι λοιπόν ολοφάνερο ότι η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, λόγω των ιστορικών καταβολών μας και της πλούσιας πολιτιστικής μας παράδοσης, λαμβάνει στην Ελλάδα μια ιδιαίτερη αξία. Αναπόσπαστο κομμάτι της ευρύτερης προστασίας του περιβάλλοντος, διαπνέεται από μια ιδιαίτερη προβληματική και στηρίζεται σε μια έντονη ανάγκη του κοινωνικού συνόλου για τη διαφύλαξή της ιστορικής και της πολιτισμικής του ταυτότητας. Για να γίνει αυτό χρειάζεται μια άλλου τύπου αντίληψη της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, την οποία πρώτα και πάνω απ’ όλα μπορεί να καλλιεργήσει το εκπαιδευτικό μας σύστημα.

Με ποιους τρόπους μπορεί το σχολείο σήμερα να αναπτύξει το σεβασμό των νέων για τα μνημεία και το ενδιαφέρον τους για την παράδοση; Οι δυνατότητες και οι ευκαιρίες είναι πολλές:

-Πληροφόρηση επαρκής για το χρόνο κατασκευής, το δημιουργό, τις τεχνικές και τα υλικά κατασκευής, τη χρήση και τη λειτουργία του μνημείου, το συμβολισμό του. Μέσω αυτών των αναλυτικών και ουσιαστικών γνώσεων οι νέοι θα κατανοήσουν τα έργα του πολιτισμού και ίσως έτσι να τα αγαπήσουν και να τα σεβαστούν.

- Βιωματική προσέγγιση των μνημείων μέσω της πραγματοποίησης καλά προετοιμασμένων επισκέψεων σε χώρους ιστορικής και αρχαιολογικής σημασίας.

-Αξιοποίηση προγραμμάτων που εκπονούνται στην Ελλάδα ή στην Ευρώπη και που αφορούν στη συστηματική μελέτη κάποιου μνημείου ή κάποιου στοιχείου της λαϊκής παράδοσης. Στόχοι τέτοιων προγραμμάτων είναι για παράδειγμα η φωτογράφηση ενός μνημείου, η καλλιτεχνική του ανάδειξη, η γνωστοποίηση στο ευρύ κοινό και η ευαισθητοποίηση των πολιτών για την προστασία του.

-Διεύρυνση του όρου μνημείο, ώστε ο όρος αυτός να περιλαμβάνει κάθε υλικό τεκμήριο πολιτιστικής κληρονομιάς και κατάργηση των στερεοτύπων, που οδηγούν το σύγχρονο Έλληνα να προσεγγίζει ως τέτοιο μόνο το γνωστό και δημοφιλές αρχιτεκτονικό ή γλυπτό δημιούργημα μιας εποχής.

Όλα τα παραπάνω θα βοηθήσουν στη συνειδητοποίηση της μεγάλης και πολυδιάστατης σημασίας που έχουν για μια χώρα, για μια κοινωνία, για ένα λαό τα δημιουργήματα της ιστορικής του κληρονομιάς. Συνοψίζοντας λοιπόν θα λέγαμε ότι η πολιτιστική κληρονομιά αποτελεί κτήμα της ανθρωπότητας και το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον ατομικό και κοινωνικό δικαίωμα. Είναι καθήκον όλων μας η προστασία των πολιτιστικών μας μνημείων και η διαφύλαξή τους για τις επόμενες γενιές. Είναι μια αδιαμφισβήτητη αλήθεια ότι η Ελλάδα είναι μία χώρα με πλούσια πολιτιστική και φυσική κληρονομιά. Το κράτος έχει κάνει σημαντικά βήματα προς την προστασία, την ανάδειξη και την παράδοσή της στις επερχόμενες γενιές, με τη συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος στο περιβάλλον. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την ανάγκη προστασίας της πολιτιστικής μας κληρονομιάς και να δείξουμε με τη στάση μας τον απαιτούμενο σεβασμό στα ανθρώπινα δημιουργήματα που αποτελούν την ιστορία και τις ρίζες μας.